Януш Корчактың қарапайым ережелері

Я́нуш Ко́рчак (поляк тілінде. Janusz Korczak; шын аты Эрш Хе́нрик Го́льдшмит (поляк тілінде Henryk Goldszmit); 22 шілде 1878, Варшава — 6 тамыз 1942, Треблинка).

Польша әлемге - дарынды педагог, жазушы және дәрігер Януш Корчакты сыйлады. Бұл адам өзінің педагогикалық қағидаларымен өмір сүрді және ол қағидаларды бұзбай өмірден кетті, бірақта тағдыр оған бірдей үш мүмкіндік берді.

Корчак елінің нацистік әскерімен басып алудын алдында «жетімдер үйлерінің» тәрбиленушілерін тастап кеткісі келмегендігінен Польшадан кетпеді. ?нтернатпен қоса 1940 жылы Варшавада геттоға аударылды. Сосын Корчактың дарындылығының табынушылары оған тұтқыннан қашуды ойластырмақшы болды, бірақта ол бұндай ұсынысқа қарсы болды. Поездың концлагерге аттанудың алдында құтылуға тағдыр оған үшінші мүмкінді берді. Поездың құрамы кетер кезде вагонга нацист офицері кірді. Корчактың қасына келіп сұрады:
- Януш Корчак мырза сіз боласызба? Кішкентай кезімде «Матиуш патшайымын» атты сіздің кітабыңызды оқығанды жақсы көрдім. Поезд сізсіз кете берсе болады.
- Балалардың жағдайы не болады?
- Оларды лагерге жібереді. Ал сіз боссыз. Вагон шықсаңыз болады.
- Жоқ мен өйтіп істей алмадым. Барлық адамдарды оңбаған санамаңыз.

Бірнеше күннен кейін педагог Треблинкте интернаттың балалрмен қоса қайтыс болады. Газ камерасына екі кішкентай тәрбиеленушілерді қолында ұстап кірді. Сәбилер шошып қалмасын деп Қорчак оларға ертегі оқып барды.

Корчактың тәрбиеге деген қөзқарасын білу үшін педагогикалық еңбектерін оқуға болады. Немесе оның қарапайым 10 қағидаларын қолдануға болады:

1. Бала сенің қалағандай өсіп, дамуы үшін, құр қиялмен қоректендірме. Оданда балаға өз бағытын таңдауға көмектес.

2. Берген тәлімім үшін, ол маған өмір бойы алғыс айтады деп күту мағынасыз. Оған сыйланған өмір үшін қандай алғыс болуы мүмкін? Бұл осы жолдың жалғасы ғана: ол басқа адамға өмір сыйлайды, ал келесісі болса үшіншісіне осы қабілетін дарыта алады. ?лемдік алғыс заңы осылай жүзеге асырылады.

3. Не ексең, соны орасың. Егер қартайған кезде өз тәрбиеңнің кемшін тұстарының жемісін көргің келмесе, қазірден бастап балаларға деген реніштеріңді жоя біл.

4. Баланың проблемасын салғырт қарама. Тәжірибесі көп ересектерге қарағанда, өмірлік тәжірибесі болмауына байланысты баланың күшін қалыптастыруға өмір оңайға соқпайды.

5. Баланы қандай жағдайда да ешқашан кемсітуші болма.

6. Есіңде ұста: Сенің өміріңде сенімен кездесетін ең маңызды адамдар – сенің балаларың. Бұндай кездесулерден бас тартпа. Себебі сен балаңның жүзінен қандай адамды кездестіретініңді білмейсің.

7. Егер сен балаңа кейбір нәрселерді бере алмайтындай болсаң, өз жан-дүниеңді азаптама. Есіңде болсын: егер сенде бардың бәрін беріп, қолыңнан келгенді істеген болсаң, онда сен барлығын жеткілікті түрде бере білдің.

8. Баланы сенің өміріңді ұрлаған басқыншы ретінде қабылдама. Нәресте –ол сіздің өміріңізді жандандырып, оны сақтауға көмектесетін бірегей тамыр іспетті. Бұл ермен әйер арасындағы, яғни ата-аналардың, еркін құқықтарының нәтиежесінде пайда болған махаббаттарының жемісі. Бала ол «менікі» немесе «біздікі» емес, сенің таңдауыңның нәтиежесі, ол – жаның.

9. Өзге балаларды жақсы көріп үйрен. Сенің балаларыңа өзгелер қандай қарым – қатынаста болғанын қаласаң, сенде оларға сондай қарым – қатынаста бол.

10. Сенің балаң әр түрлі болуы мүмкін: қарапайым, жолы болмағыш, есейген – қандай болсада жақсы көре біл. Сен онымен болған кезде әрдайым қуанудың жолын үйрен, себебі бұл мереке сенімен мәңгі болмайды ғой.